บทความนี้ศึกษาแนวคิดการจัดการความเจ็บป่วยกลุ่มชาติพันธุ์ม้งที่บ้านขุนห้วยไคร้ ซึ่งเชื่อว่าการเจ็บป่วยต่างๆ มีสาเหตุมาจากปัจจัยต่างๆ ดังนี้ 1) ผีทำหรือผีแกล้ง (ดล๊างอัว) 2) ขวัญหาย (ปลี่ป๊ง) 3) คุณไสยหรือมนต์ดำ (จอดลั๊ง) 4) อากาศเปลี่ยนแปลง (ฟั้จัว(ฮ)หลง) 5) ลมไหลย้อนกลับ (จัว(ต)จ๋อ) 6) กินผิด (น่อจือหุ) คือการกินอาหารบางอย่างไม่ถูกกับร่างกายในบางเวลา 7) เลือดไม่ดี (ฉังตือยวน) 8) เชื้อโรค (กั๊งม้อ) 9) ความประมาทและเคราะห์ร้าย และจะทำการรักษาตามสาเหตุของความเจ็บป่วยโดยหมอผีหรือหมอสมุนไพร - การทำพิธีไล่หรือขอขมา ต้องใช้สัตว์เพื่อแลกกับชีวิตของผู้ป่วย - ให้หมอผีทำพิธีเรียกขวัญกลับคืนสู่ร่างโดยเร็ว - ต้องให้เจ้าของผีที่ทำคุณไสยไปทำพิธีเอาผีออกให้ - เอาเลือดไม่ดีออก - ใช้สมุนไพร